Page 12 - AMGEN TEACH - Paleta Natury 2019 - Eksperci IBSE

KARTA PRACY do tematu ,,Na tropie naturalnych wskaźników”

Imię i nazwisko uczestnika zajęć:…......………………………………………………………

1. Wprowadzenie – czyli o tym jak podjąć trop?

Na tropie nowych naturalnych wskaźników (naturalnych sprzymierzeńców)

Do wskaźników pH należą związki organiczne o charakterze słabych kwasów lub słabych zasad.
-
Słabe kwasy (HA) lub słabe zasady (B) reagują z wodą, w wyniku czego powstają sprzężone zasady (A )
+
i sprzężone kwasy (BH ) posiadające inne zabarwienie w stosunku do HA / B.
Ze względu na różnice w barwach obu składników sprzężonej pary dzielimy wskaźniki na:
dwubarwne lub jednobarwne (wskaźniki jednobarwne wykazują zabarwienie tylko w jednym
środowisku). Każdy wskaźnik odznacza się charakterystyczną wartością pH, przy której ma miejsce
zmiana jego zabarwienia – zmiana barwy wskaźnika obserwowana jest w pewnym przedziale pH.

Oba rodzaje wskaźników stosowane są niezależnie lub w mieszaninie z obojętnym barwnikiem
(wskaźniki mieszane). Często stosowane są również mieszaniny wskaźników – możemy wtedy
obserwować zmiany barwy wskaźników w szerokim zakresie pH.

W życiu codziennym często stosujemy naturalne wskaźniki. Dodając sok z cytryny do naparu z
czarnej herbaty, obserwujemy zmianę zabarwienia naparu. Wnioskujemy zatem, że sok z cytryny ma
odczyn kwasowy, a napar z czarnej herbaty możemy zaklasyfikować do wskaźników. Liście z czerwonej
kapusty (wywar z czerwonej kapusty) także zmieniają zabarwienie pod wpływem soku z cytryny lub
octu.

Kapusta czerwona (Brassica oleracea var. capitata rubra) ma liście o zabarwieniu
ciemnofioletowym. Barwę tę wywołują antocyjany – barwniki soku komórkowego zawarte w skórce
liścia. Antocyjany, oprócz liści czerwonej kapusty, nadają zabarwienie także wielu owocom (np. jagoda,
czarna porzeczka, aronia, czarny bez) lub kwiatom (np. pelargonia, róża, fiołek, malwa czarna). Nazwa
tej grupy związków chemicznych wywodzi się od greckiego: anthos (barwa) i kyaneos (niebieski).
Antocyjany występują w postaci glikozydów, które ulegają reakcji hydrolizy, w wyniku czego powstają:
część cukrowa i aglikon – antocyjanidyna (nadająca barwę). Antocyjanidyny odznaczają się zdolnością
do tworzenia soli oksoniowych w środowisku kwasowym. Pod działaniem alkaliów zmieniają one
barwę, np.: sól pelargonidyny pod wpływem odpowiedniej objętości roztworu NaOH zmienia barwę z
czerwonej na niebieską.

Na podstawie: J. Minczewski, Z. Marczenko ,,Chemia analityczna.
Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010”.
. Kurek, Fascynująca herbata, Chemia w Szkole, Nr 2, kwiecień 2017.
Strona www: stankor@.uwm.edu.pl
E. Piątkowska, A. Kopeć, T. Leszczyńska, Żywność, Nauka, Technologia, Jakość, 2011, (4), 77, 24-35.
T. Górczyński, Ćwiczenia z botaniki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1978.
B. Bobrański, Chemia Organiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.

str. 12